autor: Mediha Rađo Hasanović

Tupi ujednačeni udarac koji dopire iz donjih prostorija velike kuće u kojima je smještena kuhinja i soba za dnevni boravak. Nikako da stane i kao da postaje sve jači i jači ...tup, tup, tup. Djeca, kao lokumi poredani jedan do drugog na debelom šiljtetu, rastrtom na podu počinju da se vrpolje i guraju glavice još dublje u vezene vunom naložene jastuke. Horozi pokušavaju da kukurikanjem najave izlazak sunca i početak još jednog vrelog dana. Bronze na ovcama kuckaju dok se jedna za drugom penju uza stranu prema šumi na pašu. Djevojčica sa kraja šiljteta otvara oči. Polako u glavi smješta zvukove, topli osmjeh na usnama pri pomisli da dajdžinica stapom budi i mami na vruč hljeb i mlado maslo.... Skoči i hitro se obuče, pažljivo siđe niz drvene široke stepence u dnevni boravak i zateče već izvadjeno mlado maslo u drvenom čanku i hljeb pokriven peškirom, istkanim od pamučnog konca. Otrča na bunar ispred kuće, baci bakrač sa kamenom vezanim žicom o njegov rub. Ču se udarac o vodu, trznu lanac kojim je bakrač vezan, da ga prevrne i izvuče na površinu vodu u njemu. Ručicama se poče pljuskati po licu i vratu i pri svakom pokretu uzlipnu od hladne vode. Utrča u kuću i uze laneni peškir i obrisa se. Duboko udahnu mirise predivnog jutra. Đulbe ruža još rosna okitila zid uz prozor, jutarnja svježina mješa se sa mirisom smrčevine iz šporeta koja polako izlazi kroz dimnjak. Mirišu smreke, miriše rosa, miriše šuma iznad sela a najviše ječmeni hljeb s kvasom i tek uzvareno mlijeko. Tutanj nogu niz stepenice i trk prema bunaru, vesela graja i povici tek probuđene djece. Njih šestero. Sjedaju za siniju ispod koje je rastrta kuhinjska bošća. Na sred sinije rastopljeno maslo, čanak sa kajmakom, jedan sa pekmezom i svima po lončić toplog mlijeka. Djevojčicin krnjav, crven sa bijelim tufnama. Otkida komad toplog hljeba i umoči u maslo, drugi u pekmez. Slatko jede, rumeni obrazi i rašupana kosa kao i kod svih za sinijom mljackaju, piju, srču, a u očima im zadovoljstvo, mir i sreća. Dajdžinica igrajući oko njih naređuje šta će ko raditi i šali se sa svima. Jedni druge zadirkuju, prepričavaju greške i propuste od predhodnih dana....smijeh, sloga i porodična ljubav. Jedni će za ovcama, jedni za kravama, jedni u kupljevinu sijena, jedni u štalu da namire.... Svima je sve slatko i jelo i rad i zajednica......

Turski katastar iz 1872. godine

autor : Velija Palo

U uvodnom dijelu sam rekao da će biti ponešto i izvan sočičkog kraja, jer se usput naleti na neke informacije. Ovaj put prilažem prevod jedne stranice turskog katastra (izgleda da se radilo o nekom većem formatu) iz 1872. godine. Pošto još nisam uspio doći do austrijskog katastra, a nisam još upotpunosti siguran ko je naselio neka prezimena, onda sam tražio nešto slično iz turskog perioda. I bio prijatno iznenađen kad sam saznao da su u Sarajevu dobili mikro filmove četiri turska katastra i da je na njima područje rogatičkog kadiluka. Radi se o četiri deftera, a posljednji datira iz 1872. godine. Nisu prevedeni. Dogovorio sam prevod jednog lista, da vidim upotrebljivost materijala a očekivanja su mi se povećavala iz dana u dan. Međutim, po dobitku prevoda došlo je do izvjesnog razočarenja. Prvo razočarenje je nedostatak prezimena. Nešto malo ih je slučajno navedeno, no o tome malo kasnije. Drugo je što na jednom listu figuriše više sela. Da bi se kompletiralo jedno selo, moralo bi se obraditi mnogo listova. Nije bilo moguće dobiti samo određena sela već sve ili ništa. Uzimajući u obzir broj listova i cijenu prevoda jednog lista, nije mi se davalo nekoliko hiljada eura za kompletan rogatički kadiluk iako smatram da bi prevod ta četiri kompletna deftera bila izuzetno vrijedna djela.

Kad se ima u vidu da je ovaj defter pisan samo šest godina prije dolaska Austrije, ne mogu se oteti utisku da djeluje pomalo primitivno. Nigdje se ne navodi površina zemlje, već količina sjemena (najvjerovatnije u okama) ako se radi o njivi i količini sijena ako se radi o livadi. A za određenje lokacije, se navodi s kim graniči: npr. sa Husaom, Hasom, putem i šumom. Ima tu još vrijednih podataka kao npr. ko je nosilac tapije na zemlju, tj. ko je vlasnik zemlje i kako je došao do nje. Tako ima primjera nasljeđa, zamjene, kupovine, na pojedinim mjestima se kaže prepisano iz prethodnog deftera. Kad bi se imao kompletan prevod, moglo bi se dosta stvari dešifrovati. Na ovom jednom listu je pomenuto 39 zemljišnih parcela iz deset sela, i to od Donje Prače do Plješevice. Najzastupljeniji su Karačići i Vrbarje. Karačići nisu dio područja kojim sam se bavio ali izgleda da je jedan broj navedenih parcela na području od Drijenjka do Radovana, npr. Bjelota. Za Vrbarje nemam popis domaćinstava iz 1880 godine pa nisam mogao nesto desifrovati. Mozda bi Vrbarci mogli nešto prepoznati. Pod brojem četiri je jedna parcela, njiva na Kovačici za koju treba dvadeset oka sjemena a uživalac tapije je Ahmed sin Sulejmanov. Ovdje se radi o Ahmetu Šuvaliji od koga su porijeklom sve Šuvalije sa Kovačice. Ovim su saznali ime pretka još jednu generaciju unazad. Inače su ih na Kovačici 1880. godine bile tri kuće. Jedan je otišao u Rogaticu a jedan u Bogoviće.

Kao što sam rekao, nedostatak prezimena čini materijal skoro neupotrebljivim. Samo na nekoliko mjesta je pomenuto neko prezime. Pod brojem 6, selo Plješevica, gdje njiva nekog Mehmeda Đulića (ili Kulića) graniči sa Hadžiahmetović Dervišbegom i javnim putem.Pod brojem 9 u Vrbarju (Trnovača), neka njiva graniči sa Hadžićem. To su nasljednici onog Hadžica ili Tankovića, kog je Sućeska pominjao u svom popisu ćifluka. Pod brojem 13 i 14 se za neku njivu i livadu kaže da granice s Derviš Gazijom. Interesantno da u popisu domaćinstava iz 1880. godine u Gazijama nije navedeno ovo prezime. Moralo se raditi o previdu, kad se zna da je Gazija bio tu 1821. godine i da je selo po njemu dobilo ime.

R/b

Selo ili grad

Granice parcele

Količina sjemena ili dr.

(kija)

Vrsta zemlje

Uživalac tapije

(Mjesec mart 1288)

(1872)

Kako je dobio tapiju

Naknada za prodaju tapije

Približna vrijednost tapije

Datum izdavanja tapije

Opis podataka

Desetina

Naknada za desetinu

Para

Groš

Para

Groš

Iz kojeg je deftera preneseno

U koji je defter preneseno

Selo Donja Prača

Mrkonjići (?), graniči sa Dervišom, Hafizom, livadom i šumom

njiva

Hadži Hafiz

Od oca hadži Mehmeda (Muhammeda)

15. safer 1289

Selo Vragolovi

Rudina, graniči Fejkom ili Fikom (?), Ahmedom i Mustafom

Pola njive

Bekir, Salih, ?, Mustafa, Ahmed i Hašim, sinovi Mehmeda (Muhammeda)

Isto

320

Isto

Selo Dobošlje (Ljubušlje)

Rosulje (Rudina), graniči sa Ferid(?), Salihom, Ahmedom i Mustafom

njiva

Salih sin Hasanov

Isto

Selo Kovačica

Sočica, graniči sa Ahmedom i šumom

njiva

Ahmed sin Sulejmanov

Isto

120

Isto

Selo Ziličina

Lukavac, graniči sa Mehmedom i Sulejmanom

njiva

Hadži Ahmedaga

Isto

200

Isto

Selo Plješevica

Padiše (Jadiše), graniči sa Hadžiahmedović Begom, Dervišem i javnim putem

200

njiva

Mehmed Đulić (Kulić)

Isto

160

Isto

Selo Vrbarje

Trnovača, graniči sa Abduttahirom

300

livada

Ćamil, Hanifa, Almasa, Nurija I Ćamila, sinovi i ćerke Bakira

Isto

1600

Isto

Trnovača, graniči sa Abduttahirom i Zuferom

1000

livada

Isto

1300

Isto

Trnovača, graniči sa (Billur?)-begom i Hadžićem(?)

300

njiva

Isto

240

Isto

Golo brdo (Alem brdo), graniči sa Abduttahirom

400

njiva

Isto

360

Isto

Čukojevići, graniči sa (Billur?)-begom i šumom

4000

livada

Isto

Od strane oca Saliha

600

Isto

Preneseno iz četvrtog deftera br. 767

Isto

Golo brdo, graniči sa Abduttahirom, Billur begom, Ahmedom I Salihom

njiva

Isto

300

Isto

Zabrdo (Zabrđe), graniči sa Derviš Gazijom, šumom i Golim brdom

300

njiva

Isto

150

Isto

Krčevina, graniči sa Derviš Gazijom i šumom

300

livada

Isto

280

Isto

Stanak (?) Graniči sa Billur begom, Fadil-pašom, Zuferom i šibljem

1000

livada

Isto

400

Isto

Sama Rogatica

Biljno (Piljno) polje, graniči sa Mušterijom, Osman-begom, Mula Šakirom i putem

600

livada

Mustafa sin Mehmedov

Isto

520

Isto

Preneseno u peti defter br. 24, god. 1280.

Selo Kusmuk

Miljevina, graniči sa potokom, javnim putem i šumom

njiva

Šejh Osman sin Mehmedov

Zamjenom

29. safer 1295

Isto

Banj, graniči sa šumom, hadži (?) i potokom

200

livada

Isto

Kusmuk, graniči sa šejh Osmanom

njiva

Isto

Paline (?) graniči sa potokom, vlasnikom tapije i šumom

njiva

Isto

Podkućnica, graniči sa potokom, (?) i šejh Osmanom

200

njiva

Isto

Selo Karačić

Jarova (?), graniči sa Ferhatom, Mustafom I Osmanom

300

livada

Halil i Salih, sinovi Hasanovi

Isto

Radjevići, graniči sa Ismailom, Hasanom i ispasištem

150

livada

Isto

Smrću oca Osmana

300

Isto

Banj, graniči sa Ibrahimom, Ismailom I Omerom

300

livada

Isto

200

Isto

(?) Graniči sa Ibrahimom, Hasanom i javnim putem

500

livada

Isto

100

Isto

Podhaluga, graniči sa Sulejmanom i šumom

100

livada

Isto

500

Isto

Stupine (Stuplje), graniči sa Hasanom, javnim putem i Sulejmanom

300

livada

Isto

Od Husejna, Omera, Abdullaha i Avdije, sinova Mustafe

2000

Isto

Preneseno iz trećeg deftera pod red. br. 458

Isto

Bjelota, graniči sa Mehmedom (Muhammedom), Hasanom i šumom

300

livada

Isto

Zamjenom

Isto

Rebrenica (?), graniči sa Mulalića (?) livadom, Raićem(?), šumom i Halilom

1000

livada

Isto

Od strane Omera sina Mustafe

200

Isto

Japare (Babare), graniči sa Omerom, Mehmedom (Muhammedom) Hadžić , šumom i javnim putem

700

livada

Isto

Zamjenom

Isto

Husina, graniči sa ispasištem, Hasanom, Ismailom i šumom

150

njiva

Isto

Od strane Umihane, kćeri Mustafe

200

Isto

Preneseno iz trećeg deftera pod red. br. 490

Isto

Dolina, graniči sa ispasištem, Ismailom i javnim putem

njiva

Isto

Zamjenom

Isto

Podimor, graniči sa javnim putem, Ibrahimom i šumom

100

livada

Isto

200

Isto

Čadovina, graniči sa ispasištem, Hasanom i Abdullahom

200

njiva

Isto

Šadići, graniči sa javnim putem, Ferhatom, ispasištem i Hasanom

njiva

Od strane Amine, kojoj je preneseno od oca Sulejmana

300

Isto

Preneseno iz trećeg deftera pod red. br. 498

Isto

Rebrenica, graniči sa Omerom, Ismailom i Hasanom

200

njiva

Isto

Preneseno iz trećeg deftera pod red. br. 498

Isto

Brdo, graniči sa javnim putem i Hasanom

200

njiva

Zamjenom

Isto

Podbrnica, graniči sa javnim putem i Ismailom

150

njiva

Isto

Jačen (?), graniči sa Ibrahimom, javnim putem i Omerom

1000

njiva

Od strane Amine, kojoj je preneseno od oca Sulejmana

300

Isto

Preneseno iz trećeg deftera pod red. br. 494

(?)

Napomena: zbog širine neke rubrike su odstranjene iz tabele!

29. 11. 2014.

Kutuzero

24. 11. 2014.

Za sofrom

23. 11. 2014.