Alija Bejtić

Alija Bejtić, osnivač i prvi direktora Zavoda

izvor:  Kantonalni zavod za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Sarajeva

Rođen je 1. maja 1920. godine u Kukavicama kod Rogatice. Osnovu školu završio je u Rogatici, a srednju - Gazi Husrevbegovu medresu - 1943. u Sarajevu. Školovanje završava 1955. na Arhitektonskom odsjeku Tehničkog fakulteta u Zagrebu odbranivši diplomski rad pod naslovom "Povijest i umjetnost Foče na Drini".
Po završetku studija radi u Zemaljskom zavodu za zaštitu spomenika i kulture i prirodnih rijetkosti u Sarajevu, a zatim u Urbanističkom zavodu Bosne i Hercegovine. Najveći dio radnog vijeka proveo je u radu na zaštiti i konzerviranju spomenika kulture. Obavljajući dužnost direktora Gradskog zavoda za zaštitu spomenika kulture (1966 - 1977) dao je značajan doprinos zaštiti spomenika, naročito arhitektonsko-urbanističkog ansambla Baščaršije. Studija "Stara sarajevska Čaršija jučer, danas i sutra - osnove i smjernice za regeneraciju" našla je svoju praktičnu primjenu u podlozi plana uređenja Baščaršije. Od 1977-1981.g. radi kao naučni savjetnik Orijentalnog instituta u Sarajevu. Preminuo je 7. jula 1981.godine.

Svoj prvi rad pod naslovom Omer paša Latas objavio je 1939. godine. Do danas numerički opis njegove bibliografije iznosi preko 420 jedinica, među kojim je 11 zasebnih djela. Tematski, njegovi radovi mogu se podijeliti u tri grupe, i to: 1. radovi iz istorije materijalne kulture Bosne i Hercegovine - osmanski period (koji su i najznačajniji za našu istoriju, istoriju umjetnosti i nauke uopće); 2. prevodilački radovi i 3. radovi na izučavanju književnog i folklornog blaga, naročito epske i lirske muslimanske narodne pjesme.

Značajni su radovi u kojima je osvijetljen lik, djelatnost i uloga nekih istorijskih ličnosti koje su djelovale u Bosni i Hercegovini u vrijeme osmanske vladavine: Bosanski namjesnik Mehmed paša Kukavica i njegove zadužbine u Bosni, Elši hadži Ibrahim-pašin vakuf u Travniku, Sarajlija Abdulah Drnišlija i njegov zbornik bosanskih memorijala 1672-1719. Njegovo široko obrazovanje, svestrano interesovanje za kulturnu prošlost te poznavanje orijentalnih jezika odveli su ga u, do danas skromno istraženo i proučeno područje naše kulturne baštine na orijentalnim jezicima. Iz tog domena značajan je njegov doprinos našoj orijentalistici i istoriji književnosti. Naučnoistraživačkim radom prezentirao je ličnosti i stvaralaštvo jednog broja književnih stvaralaca iz kulturne baštine na orijentalnim jezicima, koji su našoj javnosti bili malo ili sasvim nepoznati: Pjesnik Sabit Alaudin Užičanin kao sarajevski kadija i bosanski mula, Ljubuški i Ljubušaci u Kačićevu Razgovoru ugodnom naroda slavinskoga.

Iz istorije naselja - osmanski period - značajni su, i u daljnjim istraživanjima nezaobilazni, mnogi njegovi radovi: Spomenici osmanlijske arhitekture u Bosni i Hercegovini , Povijest i umjetnost Foče na Drini, Nova kasaba u Jadru - Građevno-urbanistički razvoj naselja kao tipa karavanske varoši, Banja Luka pod turskom vladavinom- arhitektura i teritorijalni razvitak grada u XVI i XVII vijeku, Rudo i rudarski kraj kroz vjekove, Podaci za kulturnu povijest vezirskog grada Travnika i mnogi drugi radovi. Prikupljajući i proučavajući narodno književno i folklorno stvaralaštvo dao je znatan prilog i folklornoj baštini: Prilozi proučavanju naših narodnih pjesama (dva dijela). Ostao je u rukopisu rad: Zbirka epskih i lirskih pjesama.

Za svoj obimni naučno-istraživački rad iz oblasti osmanistike izabran je za dopisnog člana Istanbulskog instituta i Instituta za islamsku umjetnost u Ankari. Za rad na zaštiti i regeneraciji Baščaršije godine 1976. dobio je grupnu 27. julsku nagradu. Sarađivao je s mnogim naučnim ustanovama: Akademijom nauka Bosne i Hercegovine, Enciklopedijom likovne umjetnosti, Enciklopedijom Jugoslavije, a učestvovao je na mnogim naučnim skupovima u bivšoj Jugoslaviji i van nje. Njegovo posljednje završeno djelo je Prilozi bibliografije vijesti, članaka i drugih radova o građenju u Bosni i Hercegovini tokom austrougarske uprave 1878-1918. Iza sebe je ostavio više nedovršenih radova i prikupljene građe: Umjetnost u srebru i zlatu; Nekadašnja kasaba Ustikolina i njeni spomenci; Prijedor; Stara fočanska čaršija; Mali urbanizam; Gradovi Bosne i Hercegovine; Bosanski namjesnici i druge.

7. jula 1981. godine preminuo je Alija Bejtić, istaknuti jugoslovenski
orijentalista i naučni savjetnik Orijentalnog instituta u Sarajevu. Smrću
je prekinut njegov dugogodišnji i produktivni rad iz istorije materijalne
kulture Bosne i Hercegovine osmanskog perioda i prikupljanje i proučavanje
narodnog književnog blaga; rad na zaštiti spomenika kulture,
prvenstveno orijentalno-islamskog perioda.
Rođen je l. maja 1920. godine u Kukavicama kod Rogatice.
Osnovnu školu završio je u Rogatici, a srednju - Gazi Husrevbegovu
medresu - 1943. i dopunski maturski ispit na Prvoj muškoj realnoj
gimnaziji u Sarajevu 1946. Školovanje završava 1955. na Arhitektonskom
odsjeku Tehničkog fakulteta u Zagrebu odbranivši diplomski rad pod
naslovom »Povijest i umjetnost Foče na Drini«.
Po završetku studija radi u Zemaljskom zavodu za zaštitu spomenika
kulture i prirodnih rijetkosti u Sarajevu, a zatim u Urbanističkom
zavodu Bosne i Hercegovine. Najveći dio radnog vijeka proveo je u
radu na zaštiti i konzerviranju spomenika kulture. Obavljajući dužnost
direktora Gradskog zavoda za zaštitu spomenika kulture (1966-1977)
dao je značajan doprinos zaštiti spomenika, naročito arhitektonsko-
urbanističkog ansambla Baščaršije. Studija »Stara sarajevska čacšija
jučer, danas i sutra - osnove i smjernice za regeneraciju« našla je
svoju praktičnu primjenu u podlozi plana uređenja Baščaršije.
Svoj prvi rad pod naslovom »Omer paša Latas« objaVio je 1939.
godine. od tada do danas numerički opis njegove bibliografije iznosi
preko 420 jedinica, među- kojima je II zasebnih djela. Tema~, njegovi
radovi mogu se podijeliti u tri grupe, i to: l. radovi iz istorije
materijalne kulture Bosne i Hercegovine - osmanski period (koji su i
najznačajniji za našu istoriju, istoriju umjetnosti i nauku uopće); 2.
prevodilački radovi i 3. radovi na izučavanju književnog i folklornog
blaga, naročito epske i lirske muslimanske narodne pjesme.
za jugoslovensku orijentalistiku i istoriju značajni su radovi II
kojima je osvijetljan lik, djelatnost i uloga ~kih istorijskih- ličnosti
koje su djelovale II Bosni i Hercegovini u vrijeme osmanske vladavine:
Bosanski namjesnik Mehmed paša Kukavica i njegove zadužbine u Bosni
(Prilozi za orijentalnu filologiju i istoriju (POF) VI-VII.. Sarajevo
8
1956-57,77-114); Elči hadži Ibrahim-pašin vakufu Travniku (el-Avdije,
V/1942, 7, 165-179, 8-10, 277-240 i 11-12, 276-288); Sarajlija
Abdulah Drnišlija i njegov zbornik bosanskih memorijala 1672-1719
(Radovi - ANUBiH, Odjeljenje društvenih nauka, knjiga 19, Sarajevo
1977, 201-241). Njegovo široko obrazovanje, svestrano interesovanje za
kulturnu prošlost te poznavanje orijentalnih jezika odveli su ga .u, do
danas skromno istraženo i proučeno, područje naše kulturne baštine
na orijentalnim jezicima. I iz tog domena značajan je njegov doprinos
našoj orijentalistici i istoriji književnosti. Naučnoistraživačkim radom
prezentirao je ličnosti i stvaralaštvo jednog broja književnih stvaralaca
iz kulturne baštine na orijentalnim jezicima, a koji su našoj javnosti bili
malo ili sasvim nepoznati: Pjesnik Sabit Alaudin Užičanin kao sarajevski
kadija i bosanski mula (Anali Gazi Husrevbegove biblioteke, 11-111/
/1974, 3-20); Ljubuški i Ljubušaci u Kačićevu Razgovoru ugodnom
naroda slo'vinskoga (Radovi ANUBiH, Odjeljenje društvenih nauka, knj.
19, Sarajevo, 1977, 243-267).
Iz istorije naselja - osmanski period - značajni su, i u daljnjim
istraživanjima nezaobilazni, mnogi njegovi radovi. Navešćemo samo neke
od njih: Spomenici osmanlijske arhitekture u Bosni i Hercegovini (POF
III-IV/1952-53, 229-296); Povijest i umjetnost Foče na Drini (Naše
starine, 111/1956, 23-74, IV/1957, 33~62); Nova kasaba u Jadru Građevno-
urbanistički razvoj naselja kao tipa karavanske varoši (Godišnjak
društva istoričara Bosne i. Hercegovine XI/1960, 225-250); Banja Luka
pod turskom vladavinom - arhitektura i teritorijalni razvitak grada u
XVI i XVII vijeku (Naše starine, (1953, 91-117); Rudo i rudski kraj
kroz vjekove (Rudo-Spomenica povodom 30. godina Prve pro~eterske
brjgade, Sarajevo 1971, 179-240); Podaci za kulturnu povijest vezirskog
grada Travnika (Naše starine, 11/1954, 151-166), i moji drugi. radovi.
Prikupljajući i proučavajući narodno književno i forklomo stvaralaštvo
dao je znatan prilog i folklomoj baštini: Prilozi proučavanju naših
narodnih pjesama (dva dijela) (Bilten Instituta za proučavanje folklora,
2/1953, 387-405, 3/1955, 105-124). Ostao je u rukopisu rad: Zbirka
epskih i lirskih pjesama.
Za svoj obilni naučno-istraživački rad iz oblasti osmanistike izabran
je za dopisnog člana Istanbulskog instituta i Instituta za islamsku
Umjetnost u Ankari. Za rad na Zaštiti i regeneraciji Baščaršije godine
1976. dobio je grupnu 27. julsku nagradu.
Sarađivao je s mnogim jugoslovenskim naučnim ustanovama:
Akademijom nauka Bosne i Hercegovine, Enciklopedijom likovne umjetnosti,
Enciklopedijom Jugoslavije, a učestvovao je na mnogim skupovima
u Jugoslaviji i van nje.
Njegovo posljednje završeno djelo: Prilozi bibliografije vijesti,
članaka i drugih radova o građenju u Bosni i Hercegovini tokom
Austrougarske uprave 1878-1918 nalazi se u štampi. Iza sebe je ostavio
Access via CEEOL NL Germany
9
više nedovršenih radova i prikupljene građe: Umjetnost u srebru i zlatu,
Nekadašnja kasaba Ustikolina i njeni spomenici, Prijedor, Ćuprije i lade
u Bosni u svijetlu novih istraživanja, Stara fočanska čaršija, Mali urbanizam,
Gradovi Bosne i Hercegovine, Bosanski namjesnici, i druge.
Njegovom smrću njegove kolege izgubile su dobrog druga, pomagača
i savjetnika, a u našoj orijentalistici i nauci uopće ostala je jedna
praznina koja dugo neće biti popunjena. .
Redakcija