Prema popisu stanovništva iz 1879. godine, status grada imalo je 46 mjesta u Bosni i Hercegovini, a još 27 su upisana kao trgovišta ili trgovišne opštine koje su, u stvari, bile male bosanskohercegovačke kasabe, od kojih je čak u deset bilo smješteno sjedište sreza (kotara).To su: Rogatica, Goražde, Kostajnica, Krupa, Sanski Most, Županjac (Duvno), Maglaj, Srebrenica, Gacko i Ljubinje.
Kasabom je nazivano muslimansko naselje čije se stanovništvo isključivo ili pretežno bavilo gradskom privredom – zanatstvom i trgovinom. Za dobijanje statusa kasabe bilo je potrebno steći određene urbane, privredne i kulturne pretpostavke:
1. stalno nastanjeno muslimansko stanovništvo (najmanje jedan džemat);
2. džamija u kojoj se obavljaju molitve i petkom i na Bajram i
3. da ima čaršiju i sedmični pazarni dan.
S druge strane, ima naselja koja su imala status grada, ali su gubila atribute grada i upravnu funkciju (Izačić-grad, Gornja Tuzla, Počitelj).
U narednom popisu, 1885. godine, status grada imalo je 49 mjesta, a 27 naselja status trgovišta, među kojim je bilo 8 sreskih središta.To su: Bos. Kostajnica, Prnjavor, Ključ, Krupa, Sanski Most, Srebrenica, Bugojno i Ljubinje.
Prema trećem popisu, od 1895. godine, status grada imalo je 58 naselja. Do 1910. godine, s daljih osam naselja definitivno je zaokružen austrougarski bilans formiranja gradova u Bosni i Hercegovini, prema kome su od 1879. do 1910. godine (u stvari, do Prvog svjetskog rata) status grada stekla 23 naselja, a tri ga izgubila (Izačić-grad, Gornja Tuzla i Počitelj).Ta 23 grada su: Rogatica, Goražde,Vareš, Bos. Krupa, Drvar, Kulen-Vakuf, Sanski Most, Modriča, Maglaj, Srebrenica, Bugojno, Gornji Vakuf, Županjac (Duvno), Bos. Dubica, Bos. Kostajnica, Doboj, Kotor-Varoš, Prnjavor, Bileća, Gacko, Čapljina i Ljubinje.
Prema trećem popisu, od 1895. godine, status grada imalo je 58 naselja. Do 1910. godine, s daljih osam naselja definitivno je zaokružen austrougarski bilans formiranja gradova u Bosni i Hercegovini, prema kome su od 1879. do 1910. godine (u stvari, do Prvog svjetskog rata) status grada stekla 23 naselja, a tri ga izgubila (Izačić-grad, Gornja Tuzla i Počitelj).Ta 23 grada su: Rogatica, Goražde,Vareš, Bos. Krupa, Drvar, Kulen-Vakuf, Sanski Most, Modriča, Maglaj, Srebrenica, Bugojno, Gornji Vakuf, Županjac (Duvno), Bos. Dubica, Bos. Kostajnica, Doboj, Kotor-Varoš, Prnjavor, Bileća, Gacko, Čapljina i Ljubinje.
U ovoj studiji istraživano je 66 bosanskohercegovačkih naselja koja su 1910. godine imala status grada, odnosno, organizirane gradske opštine.Tu je i naša Rogatica.
Rogatica je pod austrougarskom vlašću u administrativno-upravom obliku pripadala sarajevskoj oblasti. Bila je sjedište kotara koji je obuhvatao četrnaest opština (džemata):
• Brda • Dub • Glasinac • Godimilje • Košuta • Međeđa • Osječani • Podžeplje • Prača • Rogatica • Sočice • Sokolovići • Žepa • Živaljevići
Uže područje koje se nazivalo Rogatica tetima obuhvatalo je naseljena mjesta:
• Bjelogorci • Borač • Brdo • Budajevići • Brčigovo • Ćubrići • Dobromerovići • Dobroušćići • Duljevac • Dobrnići • Gučevo • Gudoželj • Kozići • Kosovo • Kovanj • Kukavice • Kujundžijevići • Karačići • Lađevine • Lepenica • Pavičina Kula • Pašić Kula • Plješevica • Podgaj • Priboševići • Rasputnjiva • Strmac • Seljani • Šenkrina • Varošište • Vragolovi • Vratisalići • Zagorice • Zaganovići • Ziličina
Sva ova sela pripadala su jednoj od četiri mahale:
• Huseinbegova mahala • Careva mahala • Sinan-vojvodina mahala • Oručagina mahala
Rogatica je pod austrougarskom vlašću u administrativno-upravom obliku pripadala sarajevskoj oblasti. Bila je sjedište kotara koji je obuhvatao četrnaest opština (džemata):
• Brda • Dub • Glasinac • Godimilje • Košuta • Međeđa • Osječani • Podžeplje • Prača • Rogatica • Sočice • Sokolovići • Žepa • Živaljevići
Uže područje koje se nazivalo Rogatica tetima obuhvatalo je naseljena mjesta:
• Bjelogorci • Borač • Brdo • Budajevići • Brčigovo • Ćubrići • Dobromerovići • Dobroušćići • Duljevac • Dobrnići • Gučevo • Gudoželj • Kozići • Kosovo • Kovanj • Kukavice • Kujundžijevići • Karačići • Lađevine • Lepenica • Pavičina Kula • Pašić Kula • Plješevica • Podgaj • Priboševići • Rasputnjiva • Strmac • Seljani • Šenkrina • Varošište • Vragolovi • Vratisalići • Zagorice • Zaganovići • Ziličina
Sva ova sela pripadala su jednoj od četiri mahale:
• Huseinbegova mahala • Careva mahala • Sinan-vojvodina mahala • Oručagina mahala
 |
| Pregledna karta rogatičkog kotara (sreza) u sarajevskoj oblasti 1885.g. |
 |
| Pregledna karta opće gustoće stanovništva na kvadratanu milju u rogatičkom kotaru (sreza) 1885.godine |
BROJ KUĆA I STANOVA U ROGATICI 1879-1910. GODINE
Broj kuća u gradu Rogatici porastao je u ovom razdoblju s 444 na 760 ili za 326 (73%), a broj stanova s 471 na 729, ili za 258 (55%).
PRIRAŠTAJ STANOVNIŠTVA U ROGATICI OD 1879. DO 1910. GODINE
Od 66 gradova uspoređenih kroz sva četiri popisa od 1879. do 1910. godine , samo je u 24 priraštaj bio veći od prosječnog za cijelu zemlju. Tu spada i Rogatica sa 84%.
SOCIJALNA STRUKTURA ROGATICE PREMA POPISU 1885. GODINE
Promjene u ekonomsko-socijalnoj strukturi gradskog stanovništva na razmeđu XIX i XX stoljeća najbolji su indikator sučeljavanja tradicije i modernizacije na ovom tlu. Početnu, mada manjkavu, statističku sliku za ova razmatranja dao je popis iz 1885. godine.
AGRARNO STANOVNIŠTVO U ROGATICI 1895. I 1910. GODINE
U Rogatici je 1910. godine bilo 61,1% agrarnog stanovništva.Veliki udio agrarnog stanovništva u Rogatici pokazuje da je sporo prodirala kapitalistička privreda, ili su zbog toga što je Rogatica ostala izvan domašaja glavnih saobraćajnih linija. Nekada značajni zanatsko-trgovački centar Rogatica, utapila su se u agrarnoj strukturi.Povećanje agrarnog stanovništva u bosanskohercegovačkim gradovima od 1895-1910. godine bilo je uslovljeno novom organizacijom gradskih opština 1897. godine, kada su više proširivane nego sužavane gradske teritorije, pa su u neka prigradska sela čak nekoliko puta povećavala agrarno stanovništvo.
Drugi faktor koji je uticao na povećanje agrarnog stanovništva u gradovima bio je prelazak zemljoposjednika sa i bez kmetova sa sela u urbana središta.Njihovim prelaskom u gradove sela su ostala bez najimućnijeg sloja koji je imao vodeću društvenu i političku ulogu. S druge strane, zemljoposjednici kao reprezentanti sela gube svoj raniji ugled i uporišta, a u novoj gradskoj sredini moraju počinjati ispočetka.
 |
| Pregledna karta podjele slobodnih seljaka i kmetova prema njihovim trenutnim odnosima u rogatičkom kotaru (sreza) 1885.godine |
ZEMLJOPOSJEDNICI SA KMETOVIMA I BEZ KMETOVA U ROGATICI 1895. I 1910. GODINE
BROJ AKTIVNIH VOJNIKA U ROGATICI 1895. I 1910. GODINE
Pošto je Rogatica bila na granici prema Crnoj Gori i Srbiji zbog svoje strateške funkcije.dobila je znatno povećan vojni kontingent, i postala prenaseljenia vojskom.Vojska je u gradu bila važan ne samo ekonomski nego i društveni faktor koji je, zajedno s činovnicima, preduzetnicima, intelektualcima i radnicima, postao nosilac novog, drugačijeg načina života.Preko oficirske kasine, vojnog orkestara i brojnih društvenih manifestacija dobro plaćeni oficiri sa svojim porodicama čine važan dio novog doseljeničkog građanstva.
Svojim prisustvom među građanstvom oficiri su unijeli u tu,čestozatvorenu,sredinu u najmanju ruku drugačiji način života.Vojne liferacije i svakodnevno podmirivanje vojnih potreba donosilo je zaradu mnogim domaćim trgovcima i zanatlijama.
 |
| Pregledna karta rasporeda religija i njihova gustoća u rogatičkom kotaru (sreza) iz 1885.g |
MUSLIMANI U ROGATICI 1879, 1885, 1895. I 1910. GODINE
Iz pregleda se vidi da je Rogatica dosta brzo gubila muslimansku većinu, iako je 1910. godine oni još uvijek imali znatnu natpolovičnu većinu.Iseljavanjem i nešto manjim prirodnim priraštajem, te novom organizacijom gradskih i seoskih opština, broj Bošnjaka u gradu Rogatici rastao je u ovom razdoblju za 642 ili za oko 38%, ali je u ukupnim odnosima gradskog stanovništva u ovom razdoblju procent muslimana opao sa 90,10% 1879.g na 66,16% 1910.g ili za 23,84%.U odnosu na 1879. godinu, ipak Rogatica bilježilo znatno veći priraštaj od prosječnog za sve gradove u BiH. Ovakvo kretanje bilo je uslovljeno i useljavanjem stranaca koji su kao nosioci administracije i nove privredne aktivnosti bili vezani pretežno za gradske centre.
PRAVOSLAVNI U ROGATICI 1879, 1885, 1895. I 1910. GODINE
Pravoslavno stanovništvo nastanjeno u Rogatici imalo je u ovom razdoblju priraštaj 720 ili za oko 550 % i 1910. godine premašivalo je 1/4 ukupnog gradskog stanovništva. A u ukupnim odnosima gradskog stanovništva u ovom razdoblju procent pravoslavnih je porastao sa 851 7,74% 1879.g na 25,19% 1910.g ili za 17,45%.
KATOLICI U ROGATICI 1879, 1885, 1895. I 1910. GODINE
Po popisu 1879.godine u Rogatici je zabilježen samo jedan katolik. Katoličko stanovništvo u Rogatici imalo je u ovom razdoblju priraštaj 135 i doživjelo je pravu demografsku eksploziju u razdoblju 1879-1910. godine tako da su 1910.godine činili 4% stanovništva grada Rogatice. Ova pojava uslijedila je nakon austrougarske okupacije, kada je došlo do masovnog useljavanja stranaca raznih nacija katoličke vjeroispovijesti, prije svih Hrvata.
JEVREJI U ROGATICI 1879, 1885, 1895. I 1910. GODINE
DOSELJENICI (STRANCI) U ROGATICI 1885-1910. GODINE
Prema popisima stanovništva, u Rogatici je zabilježeno samo 6 Jevreja, da bi njihov broj 1910.godine bio 54.
 |
| Podjela konfesija u rogatičkom kotaruu (sreza) po rezultatima popisa stanovništva 1910. godine |
Doseljeno stanovništvo u Bosni i Hercegovini u historiografskoj literaturi naziva se doseljenicima i “strancima”, obuhvatajući pod oba izraza ljude koji su porijeklom izvan granica ove pokrajine.Prema podacima iz 1885. i 1895. godine doseljenici ili stranci, koji su činili veoma šaroliku socijalnu, vjersku i nacionalnu skupinu.u visokom procentu žive u gradu Rogatci. Doseljenici u Rogatici imalo je u ovom razdoblju priraštaj 656 (iz Austrougarske 591, druge države 65) i doživjelo je pravu demografsku eksploziju u razdoblju 1879-1910. godine tako da su 1910.godine činili 21,08 % stanovništva grada Rogatice.
Nema komentara:
Objavi komentar