19. 03. 2017.

ŠAHIN-PAŠA




Šahin-paša Glasinčanin
Šahin-beg, poznat i pod imenima: Šahin-aga, Šahin-paša i Šahin16 Hasan-paša rodom je s Glasinca. Kao dijete otišao je u Istanbul i uvježban za janjičara.17 Nakon školovanja stupio je u svitu Murteza-paše.18 Godine 1634. postao je kapidžijskim ćehajom. U aprilu iste godine, kao poslanik Visoke Porte u Poljskoj, isposlovao je oslobađanje od sedmogodinjeg zatočeništva tatarskog princa Islam-Giraja i javio da Poljska, zauzeta ratom s Rusijom, svesrdno traži mir s Visokom Portom.19 U oktobru iste godine Murteza-paša ga je poslao u Istanbul da dobije sultanovu dozvolu za zaključenje mira s Poljskom.20 Godine 1636. postao je vrhovnim zapovjednikom janjičara (janjičarski aga), a godinu dana kasnije (1637) imenovan je beglerbegom Halepa i Tripolisa.21 Slijedeće godine istakao se u vojnom pohodu sultana Murata IV (vl. 1623 -1640) na Bagdad. Krajem novembra 1638. godine sa svojim zemljakom, silahdarom Mustafa-pašom s dvanaest hiljada vojnika prešao je Tigris i poharao Šehirban, a u decembru s arapskim emirom Eburišom protjerao Perzijance iz Dijale.22 Neposredno nakon osvajanja Bagdada sultan je za namjesnika u Bosni postavio Šahin-pašu. On je stigao na Glasinac u mjesecu saferu 1049. (3. juna - 2. jula 1639.) godine, gdje su mu zemljaci pripremili gostoprimstvo. Nekoliko mjeseci ranije, dok je još trajala proslava osvajanja Bagdada, u Sarajevo je stigao njegov zamjenik (muteselim), koji je od Mehmed-paše Vuče preuzeo upravljanje Bosnom.23
Prvi poznati ferman upućen Šahin-paši, kao bosanskom beglerbegu, datiran je u drugoj dekadi mjeseca ševvala 1048. (15. - 24. februara 1639.) godine, a odnosi se na zatvaranje skela: Split, Šibenik, Zadar i drugih novootvorenih skela od Bosne do Valone, Soluna i Janjine te prekid prometa svih vrsta robe s Venecijom.24 Još dok se odmarao na Glasincu na putu za Sarajevo, Šahin-paša je saznao da su tridesetak haramija, pod vođstvom zloglasnih razbojnika Abdurahman-vojvode i Zuke-haramije iz kasabe Kladanj, tih dana napali jednu karavanu od 400 sarajevskih trgovaca koji su se vraćali s ljetnog vašara na Radani u nahiji Prozor, ubili devetnaest trgovaca muslimana i jednog kršćanina, a njihov novac i robu opljačkali. Čim je čuo za ovaj slučaj, Šahin-paša je poslao vojsku u potjeru za haramijama i spašavanje razbjeglih trgovaca u okolini Prusca. Otuda se Šahin-paša vratio 12. rebiu-l-evvela 1049. (11. jula 1639.) godine, sa svojim pukom (alajom) ušao u Sarajevo i pod Goricom razapeo svoj veliki šator. Sutradan je otišao na džuma-namaz, a u subotu je sazvao divan i pogubio bosanskog defterdara Mahmud-efendiju.25 Nakon toga, Šahin-paša se posvetio sređivanju nesigurnih političkih i gospodarskih prilika u Bosni i suzbijanju hajdučije. U Državnom arhivu u Dubrovniku čuva se osam fermana naslovljenih na njegovo ime. U šest fermana (februar - septembar 1639) oslovljen je bosanskim beglerbegom, a u dva (juni 1641) hercegovačkim sandžakbegom.26
Dok je bio na položaju hercegovačkog sandžakbega (1641), njegovi vojnici opljačkali su Konavle. Dubrovčani su se žalili Visokoj Porti, pa je zbog toga, ubrzo, uklonjen s toga položaja i izdat ferman kojim se hercegovačkim sandžakbezima i drugim službenicima zabranjuje da na putu za Novi (danas Herceg Novi) prolaze kroz Konavle.27 Najvjerovatnije je u ovom period podigao odžak na Glasincu, čiji je gore navedeni opis, dvadesetak godina kasnije, ostavio Evlija Čelebi. Poslije svrgavanja s položaja hercegovačkog sandžakbega postavljen je za namjesnika u Kaniži, ali je i s toga položaja bio svrgnut 1644. godine. Šahin-paša je umro od kuge u Istanbulu u septembru 1647. godine.28 Prema narodnoj junačkoj pjesmi Gazi Husrev-beg vodi svatove u Stanbol29 Šahin-paša bio je oženjen sestrom nekoga bega Ljubovića iz Nevesinjskog polja. Iz braka s njom imao je sina Hajdar-bega Šahinpašića, koji je bio oženjen iz Istanbula.30
Hajdar-beg, sin Šahin-paše s Glasinca, poznati je junak koji se istakao u Bici kod Knina 21. marta 1654. godine. Tada je bosanski namjesnik Fadilpaša Maglajac sa svojom vojskom priskočio u pomoć opkoljenim borcima u tvrđavi Knin, razbio mletačku opsadu i posjekao više od 2.500 neprijateljskih vojnika. Budući da je nosio titulu zaima, pouzdano se može tvrditi da je uživao zeamet koji je, kao muški potomak, naslijedio iza svoga umrlog oca Šahin-paše.31 Tada je morao imati najmanje dvadeset godina. Kasnije je bio defterdar u Temišvaru.32 Drugih pouzdanih podataka o Hajdar-begu Šahinpašiću nismo mogli pronaći.33 Moguće je da je on otac Rustem-paše Šahinpašića, koji je u Bici pod Ozijom 1737. godine dopao ruskog sužanjstva. Preko njega vode porijeklo Šahin-pašini potomci (Šahinpašići), koji i danas žive u više mjesta u Bosni i Hercegovini.
Hatidža-hanuma je kćerke Šahin-paše Glasinčanina  i sestra Hajdar-bega Šahinpašića, temišvarskog defterdara, majka Abdullah-paše, skopskog sandžakbega, i punica Ferhad-bega Ferhatpašića, banjalučkog kapetana i ćehaje njenog prvog muža Sejfullah-paše. Poslije Sejfullahpašine smrti Hatidža-hanuma preudala se za Ahmed-agu, sina Hasan-baše, iz sela Čekrekčija kod Visokog.



16 On, najvjerovatnije, potječe iz porodice Sokolović. Na to upućuje i njegovo ime Šahin, koje u prijevodu znači soko. Ova porodica dala je više značajnih ličnosti u Osmanskom carstvu, od kojih je najpoznatiji veliki vezir Mehmed-paša Sokolović. Postojalo je više ogranaka ove porodice, ali nije moguće sasvim tačno utvrditi njihove međusobne srodničke odnose. Nastanjivali su predio između Glasinca i Polimlja.
17 Hrv. encikl., Leksikografski zavod Miroslav Krleža, http://www.enciklopedija.hr/ Natuknica.aspx?ID=59294 (dostupno 12. 10. 2014.)
18 Murteza-paša Novošeherlija bio je amidžić velikog vezira Ibrahim-paše Novošeherlije. Na desetke godina begovao je i pašovao po Bosni i Ugarskoj (v. Dr. Safvet beg Bašagić, Znameniti Hrvati, Bošnjaci i Hercegovci u Turskoj carevini, /dalje: Bašagić, Znameniti Hrvati...,/ Izvanredno izdanje Matice Hrvatske za godinu 1931, Zagreb MCMXXXI, str. 52
19 Na osnovu Šahin-pašina izvještaja sultan je prekinuo pohod na Poljsku i iz Jedrena se vratio u Istanbul. Glavnina vojske pod komandom Murteza-paše tada je bila već stigla do Ruščuka (danas Rase u Bugarskoj). Poslije zaključenja mirovnog ugovora s Poljskom u mjesecu džumade-l-ula 1045. (13. oktobar - 11. novembar 1635.) godine vojsci (u kojoj je bilo i 20.000 Bošnjaka) dozvoljeno je da se vrati kući (v. Muvekkit, Povijest Bosne, 1, str. 291-300).
20 Joseph von Hammer, Historija turskog (osmanskog) carstva, II, /dalje: Hammer, Historija...,/ Zagreb, 1979, str. 289-290.
21 Za vrijeme Šahin-pašine uprave na području današnjeg Libana sučeljavale su se dvije moćne lokalne dinastije: Druza Ma‘nija (ﺍﻟﻤﻌﻨﻴﻮﻥ) i Kurda Al Sīfā ( ﺁﻝ ﺳﻴﻘﺎ ). Poglavice ovih porodica nominalno su priznavale osmansku vlast, dok su u unutrašnjim poslovima vladale samostalno, prenosile svoja lenska dobra na potomke i utjerivale poreze i dadžbine. Ispovijedajući islam pred Osmanlijama, a druzizam pred svojim narodom, poglavica Ma‘nija Fahruddin II je gajio simpatije prema kršćanskim misionarima, uglavnom francuskim katolicima, koji su u Bejrutu, Sidonu, Tripolisu, Halepu, Damasku, pa čak i po libanskim selima, uspostavljali svoje centre. U dosluhu s Ferdinandom Medičijem, velikim vojvodom od Toskane, on je radio na osamostaljenju i raskidu svih veza s Visokom Portom, što je dovelo do sukoba s Osmanlijama. Rezultat toga sukoba bilo je njegovo privođenje i pogubljenje 1635. godine u Istanbulu. (v. Filip Hiti, Istorija Arapa, drugo izdanje, „Veselin Masleša“, Sarajevo, 1973, str. 514-515). S drugom porodicom (Al Sīfā), koja je nastanjivala područje između rijeka Kelb i Ibrahim (sjeverno od Bejruta) i vladala Tripolisom, obračunao se Šahin-paša (v. Ḥikmat Šarīf, Tārīḫ Ṭarābulus al-Šām min aqdam azmānihā ilā hāḏihī al-ayyām, Bayrūt, 1998, str. 103).
22 J. Hammer, Historija..., str. 305-306.
23 Muvekkit, Povijest Bosne, 1, str. 318.
24 Vesna Miović, Dubrovačka Republika u spisima osmanskih sultana Državnog arhiva u Dubrovniku, /dalje: V. Miović, Dubrovačka Republika...,/, Dubrovnik, 2005, str. 236.
25 Mahmud-efendija, porijeklom iz Zeničkog kadiluka, bio je jedan od najvećih krvopija osmanskih finansija. Razloga za njegovo kažnjavanje bilo je mnogo (Vidi opširnije: Muvekkit, Povijest Bosne, 1, str. 393-323; J. Hammer, Historija..., II, str. 313-315 i Vladislav Skarić, Sarajevo i njegova okolina od najstarijih vremena do austro-ugarske okupacije, Sarajevo 1937, str. 86-90).
26 V. Miović, Dubrovačka Republika..., str. 263-265 i 270. 27 Godine 1419. Dubrovčani su kupili dio Konavala od Sandala Hranića. Hranić je na dubrovačkom području posjedovao zemljište i kuću u Gradu, za koje su mu Dubrovčani plaćali zakupninu. Nakon njegove smrti pravo na zakupninu naslijedio je Stjepan Vukčić, zatim Vukčićev sin Ahmed-paša Hercegović, pa Hercegovićevi nasljednici do gašenja obitelji oko 1588. godine. Godinu kasnije, bosanski defterdar zatražio je od sultana Murata III dozvolu za prodaju na javnoj dražbi Hercegovićevog naslijeđa, vinograda u Konavlima i kuće u Gradu, pozivajući se na zakon po kojemu je imovina osmanskih podanika, umrlih bez nasljednika, prelazila u vlasništvo osmanske države (v. V. Miović, Dubrovačka Republika..., str. 66-68.).  O tome kako su Dubrovčani - potkupljivanjem svjedoka i mitom u Istanbulu - uspjeli dobiti Konavle, a kasnije mijenjati, čak i visoke carske zapovijedi o osnivanju zasebnog sandžaka, te ispošljavati smjene hercegovačkih namjesnika i fermane o zabrani njihovog prolaska kroz to područje, vidjeti opširnije u nastavku gore navedenog rada Vesne Miović (str. 68-72).
28 J. Hammer, Historija..., II, str. 351.
29 Vidi: Narodne pjesme muslimana Bosne i Hercegovine, sabrao Kosta Hörmann 18881889, priredila Đenana Buturović, „Svjetlost“, Sarajevo, 1976, str. 3-24.
30 To što se u pjesmi pojavljuje više kronoloških i topografskih skokova (Gazi Husrev-beg, Đerzelez Alija, Idris-Arapin) koji se kose s historijskim činjenicama, ne umanjuje njenu vrijednost. To je slaba strana većine junačkih pjesama i njihovih pjevača. Ovi kronološki i topografski skokovi ne smiju se ispravljati, jer u tom slučaju pjesma više ne bi bila narodna.
31 Najvjerovatnije je riječ o selima Biosko kod Sarajeva, Crnoj Rijeci kod Olova i selu Čekrekčije kod Visokog, a možda i drugdje. To se može zaključiti po tome što su njegove sestre Hatidža i Umihana u tim selima uživale čiftluke.
32 Muvekkit, Povijest Bosne, 1, str. 351; Bašagić, Znameniti Hrvati..., str. 22.
33 Možda je on identičan s Hajdar-pašom Bošnjakom, koji se istakao u ratovima za vrijeme austrijskih upada u Bosnu krajem 17. stoljeća i koji je 1108/1696. godine bio paša Pančeva (v. Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani II, Istanbul, 1311/1893, str. 261). Ovome ide u prilog činjenica da su se i Temišvar i Pančevo nalazili na istom pograničnom dijelu Osmanskog carstva (serhadu)




 Povijest Bosne1
SALIH SIDKI HADŽIHUSEINOVIĆ Muvekkit








Bosanski-Namjesnici-Osmanskog-Doba-1463-1878
VEDAD BIŠČEVIĆ




1 komentar:

  1. Šahin-paša. Rodom sa Glasinca. Prvo je bio u sviti Silhadar Murteza-paše. Kasnije je bio kapućehaja (1634), janjičaraga (1636), te namjesnik libanskog Tripolija (1637-1639), Bosne (1639-1640) i Kanjiže (1640-1644). Ubrzo nakon beglerbegovanja Kanjižom preminuo je. Njegov sin Hajdar-beg je bio temišvarski defterdar. Njegovi potomci, prezimena Šahinpašići, danas žive ili su živjeli do rata u Rogatici, Donjem Odžaku kod Rogatice, Vlasenici, Sokocu, Sarajevu, Tuzli, Živinicama i dr. (100)

    OdgovoriIzbriši