24. 11. 2014.

Za sofrom



autor: Mediha Rađo Hasanović 



Tupi ujednačeni udarac koji dopire iz donjih prostorija velike kuće u kojima je smještena kuhinja i soba za dnevni boravak. Nikako da stane i kao da postaje sve jači i jači ...tup, tup, tup. Djeca, kao lokumi poredani jedan do drugog na debelom šiljtetu, rastrtom na podu počinju da se vrpolje i guraju glavice još dublje u vezene vunom naložene jastuke. Horozi pokušavaju da kukurikanjem najave izlazak sunca i početak još jednog vrelog dana. Bronze na ovcama kuckaju dok se jedna za drugom penju uza stranu prema šumi na pašu. Djevojčica sa kraja šiljteta otvara oči. Polako u glavi smješta zvukove, topli osmjeh na usnama pri pomisli da dajdžinica stapom budi i mami na vruč hljeb i mlado maslo.... Skoči i hitro se obuče, pažljivo siđe niz drvene široke stepence u dnevni boravak i zateče već izvadjeno mlado maslo u drvenom čanku i hljeb pokriven peškirom, istkanim od pamučnog konca. Otrča na bunar ispred kuće, baci bakrač sa kamenom vezanim žicom o njegov rub. Ču se udarac o vodu, trznu lanac kojim je bakrač vezan, da ga prevrne i izvuče na površinu vodu u njemu. Ručicama se poče pljuskati po licu i vratu i pri svakom pokretu uzlipnu od hladne vode. Utrča u kuću i uze laneni peškir i obrisa se. Duboko udahnu mirise predivnog jutra. Đulbe ruža još rosna okitila zid uz prozor, jutarnja svježina mješa se sa mirisom smrčevine iz šporeta koja polako izlazi kroz dimnjak. Mirišu smreke, miriše rosa, miriše šuma iznad sela a najviše ječmeni hljeb s kvasom i tek uzvareno mlijeko. Tutanj nogu niz stepenice i trk prema bunaru, vesela graja i povici tek probuđene djece. Njih šestero. Sjedaju za siniju ispod koje je rastrta kuhinjska bošća. Na sred sinije rastopljeno maslo, čanak sa kajmakom, jedan sa pekmezom i svima po lončić toplog mlijeka. Djevojčicin krnjav, crven sa bijelim tufnama. Otkida komad toplog hljeba i umoči u maslo, drugi u pekmez. Slatko jede, rumeni obrazi i rašupana kosa kao i kod svih za sinijom mljackaju, piju, srču, a u očima im zadovoljstvo, mir i sreća. Dajdžinica igrajući oko njih naređuje šta će ko raditi i šali se sa svima. Jedni druge zadirkuju, prepričavaju greške i propuste od predhodnih dana....smijeh, sloga i porodična ljubav. Jedni će za ovcama, jedni za kravama, jedni u kupljevinu sijena, jedni u štalu da namire.... Svima je sve slatko i jelo i rad i zajednica......

23. 11. 2014.

Turski katastar iz 1872. godine



Turski katastar iz 1872. godine

autor : Velija Palo


U uvodnom dijelu sam rekao da će biti ponešto i izvan sočičkog kraja, jer se usput naleti na neke informacije. Ovaj put prilažem prevod jedne stranice turskog katastra (izgleda da se radilo o nekom većem formatu) iz 1872. godine. Pošto još nisam uspio doći do austrijskog katastra, a nisam još upotpunosti siguran ko je naselio neka prezimena, onda sam tražio nešto slično iz turskog perioda. I bio prijatno iznenađen kad sam saznao da su u Sarajevu dobili mikro filmove četiri turska katastra i da je na njima područje rogatičkog kadiluka. Radi se o četiri deftera, a posljednji datira iz 1872. godine. Nisu prevedeni. Dogovorio sam prevod jednog lista, da vidim upotrebljivost materijala a očekivanja su mi se povećavala iz dana u dan. Međutim, po dobitku prevoda došlo je do izvjesnog razočarenja. Prvo razočarenje je nedostatak prezimena. Nešto malo ih je slučajno navedeno, no o tome malo kasnije. Drugo je što na jednom listu figuriše više sela. Da bi se kompletiralo jedno selo, moralo bi se obraditi mnogo listova. Nije bilo moguće dobiti samo određena sela već sve ili ništa. Uzimajući u obzir broj listova i cijenu prevoda jednog lista, nije mi se davalo nekoliko hiljada eura za kompletan rogatički kadiluk iako smatram da bi prevod ta četiri kompletna deftera bila izuzetno vrijedna djela.

Kad se ima u vidu da je ovaj defter pisan samo šest godina prije dolaska Austrije, ne mogu se oteti utisku da djeluje pomalo primitivno. Nigdje se ne navodi površina zemlje, već količina sjemena (najvjerovatnije u okama) ako se radi o njivi i količini sijena ako se radi o livadi. A za određenje lokacije, se navodi s kim graniči: npr. sa Husaom, Hasom, putem i šumom. Ima tu još vrijednih podataka kao npr. ko je nosilac tapije na zemlju, tj. ko je vlasnik zemlje i kako je došao do nje. Tako ima primjera nasljeđa, zamjene, kupovine, na pojedinim mjestima se kaže prepisano iz prethodnog deftera. Kad bi se imao kompletan prevod, moglo bi se dosta stvari dešifrovati. Na ovom jednom listu je pomenuto 39 zemljišnih parcela iz deset sela, i to od Donje Prače do Plješevice. Najzastupljeniji su Karačići i Vrbarje. Karačići nisu dio područja kojim sam se bavio ali izgleda da je jedan broj navedenih parcela na području od Drijenjka do Radovana, npr. Bjelota. Za Vrbarje nemam popis domaćinstava iz 1880 godine pa nisam mogao nesto desifrovati. Mozda bi Vrbarci mogli nešto prepoznati. Pod brojem četiri je jedna parcela, njiva na Kovačici za koju treba dvadeset oka sjemena a uživalac tapije je Ahmed sin Sulejmanov. Ovdje se radi o Ahmetu Šuvaliji od koga su porijeklom sve Šuvalije sa Kovačice. Ovim su saznali ime pretka još jednu generaciju unazad. Inače su ih na Kovačici 1880. godine bile tri kuće. Jedan je otišao u Rogaticu a jedan u Bogoviće.

Kao što sam rekao, nedostatak prezimena čini materijal skoro neupotrebljivim. Samo na nekoliko mjesta je pomenuto neko prezime. Pod brojem 6, selo Plješevica, gdje njiva nekog Mehmeda Đulića (ili Kulića) graniči sa Hadžiahmetović Dervišbegom i javnim putem.Pod brojem 9 u Vrbarju (Trnovača), neka njiva graniči sa Hadžićem. To su nasljednici onog Hadžica ili Tankovića, kog je Sućeska pominjao u svom popisu ćifluka. Pod brojem 13 i 14 se za neku njivu i livadu kaže da granice s Derviš Gazijom. Interesantno da u popisu domaćinstava iz 1880. godine u Gazijama nije navedeno ovo prezime. Moralo se raditi o previdu, kad se zna da je Gazija bio tu 1821. godine i da je selo po njemu dobilo ime.




    R/b
Selo ili grad
Granice parcele
Količina sjemena ili dr.
(kija)
Vrsta zemlje
Uživalac tapije

(Mjesec mart 1288)
(1872)
Kako je dobio tapiju
Naknada za prodaju tapije
Približna vrijednost tapije
Datum izdavanja tapije
Opis podataka
Desetina
Naknada za desetinu
Para
Groš
Para
Groš
Iz kojeg je deftera preneseno
U koji je defter preneseno
1
Selo Donja Prača
Mrkonjići (?), graniči sa Dervišom, Hafizom, livadom  i šumom
20
njiva

Hadži Hafiz
Od oca hadži Mehmeda (Muhammeda)



80
15. safer 1289


2
Selo Vragolovi
Rudina, graniči Fejkom ili Fikom (?), Ahmedom i Mustafom
20
Pola njive

Bekir, Salih, ?, Mustafa, Ahmed i Hašim, sinovi Mehmeda (Muhammeda)
Isto



320
Isto


3
Selo Dobošlje (Ljubušlje)
Rosulje (Rudina), graniči sa Ferid(?),  Salihom, Ahmedom i Mustafom
20
njiva

Salih sin Hasanov

Isto



80
Isto


4
Selo Kovačica
Sočica, graniči sa Ahmedom i šumom
20
njiva

Ahmed sin Sulejmanov

Isto



120
Isto


5
Selo Ziličina
Lukavac, graniči sa Mehmedom i Sulejmanom
20
njiva

Hadži Ahmedaga
Isto



200
Isto


6
Selo Plješevica
Padiše (Jadiše), graniči sa Hadžiahmedović Begom, Dervišem i javnim putem
200
njiva

Mehmed Đulić (Kulić)
Isto



160
Isto


7
Selo Vrbarje
Trnovača, graniči sa Abduttahirom
300
livada

Ćamil, Hanifa, Almasa, Nurija I Ćamila, sinovi i ćerke Bakira
Isto



1600
Isto


8
Isto
Trnovača, graniči sa Abduttahirom i Zuferom
1000
livada

Isto
Isto



1300
Isto


9
Isto
Trnovača, graniči sa (Billur?)-begom i Hadžićem(?)
300
njiva

Isto
Isto



240
Isto


10
Isto
Golo brdo (Alem brdo), graniči sa Abduttahirom
400
njiva

 Isto
Isto



360
Isto


11
Isto
Čukojevići,  graniči sa (Billur?)-begom i šumom
4000
livada

Isto
Od strane oca Saliha



600
Isto
Preneseno iz četvrtog deftera br. 767

12
Isto
Golo brdo, graniči sa Abduttahirom, Billur begom, Ahmedom I Salihom
80
njiva

Isto
Isto



300
Isto
Isto

13
Isto
Zabrdo (Zabrđe), graniči sa Derviš Gazijom, šumom i Golim brdom
300
njiva

Isto
Isto



150
Isto
Isto

14
Isto
Krčevina, graniči sa Derviš Gazijom i šumom
300
livada

Isto
Isto



280
Isto
Isto

15
Isto
Stanak (?) Graniči sa Billur begom, Fadil-pašom, Zuferom i šibljem
1000
livada

Isto
Isto



400
Isto
Isto

16
Sama Rogatica
Biljno (Piljno) polje, graniči sa Mušterijom, Osman-begom, Mula Šakirom i putem
600
livada

Mustafa sin  Mehmedov
Isto



520
Isto
Isto
 Preneseno u peti defter br. 24, god. 1280.
17
Selo Kusmuk
Miljevina, graniči sa potokom, javnim putem i šumom
20
njiva

Šejh Osman sin Mehmedov
Zamjenom




29. safer 1295
Isto

18
Isto
Banj, graniči sa šumom, hadži (?) i potokom
200
livada

Isto
Isto




Isto


19
Isto
Kusmuk, graniči sa šejh Osmanom
40
njiva

Isto
Isto




Isto
Isto

20
Isto
Paline (?) graniči sa potokom, vlasnikom tapije i šumom
50
njiva

Isto





Isto
Isto

21
Isto
Podkućnica, graniči sa potokom,  (?) i šejh Osmanom
200
njiva

Isto
Isto




Isto
Isto

22
Selo Karačić
Jarova (?), graniči sa Ferhatom, Mustafom I Osmanom
300
livada

Halil i Salih, sinovi Hasanovi
Isto




Isto
Isto

23
Isto
Radjevići, graniči sa Ismailom, Hasanom i ispasištem
150
livada

Isto
Smrću oca Osmana



300
Isto
Isto

24
Isto
Banj, graniči sa Ibrahimom, Ismailom I Omerom
300
livada

Isto
Isto



200
Isto
Isto

25
Isto
(?) Graniči sa Ibrahimom, Hasanom i javnim putem
500
livada

Isto
Isto



100
Isto
Isto

26
Isto
Podhaluga, graniči sa Sulejmanom i šumom
100
livada

Isto
Isto



500
Isto
Isto

27
Isto
Stupine (Stuplje), graniči sa Hasanom, javnim putem i Sulejmanom
300
livada

Isto
Od Husejna, Omera, Abdullaha i Avdije, sinova Mustafe

2000


Isto
Preneseno iz trećeg deftera pod red. br. 458

28
Isto
Bjelota, graniči sa Mehmedom (Muhammedom), Hasanom i šumom
300
livada

Isto
Zamjenom




Isto
Isto

29
Isto
Rebrenica (?), graniči sa Mulalića (?) livadom, Raićem(?), šumom i Halilom
1000
livada

Isto
Od strane Omera sina Mustafe

200


Isto
Isto

30
Isto
Japare (Babare), graniči sa Omerom, Mehmedom (Muhammedom) Hadžić , šumom i javnim putem
700
livada

Isto
Zamjenom




Isto
Isto

31
Isto
Husina, graniči sa ispasištem, Hasanom, Ismailom i šumom
150
njiva

Isto
Od strane Umihane, kćeri Mustafe

200


Isto
Preneseno iz trećeg deftera pod red. br. 490

32
Isto
Dolina, graniči sa ispasištem, Ismailom i javnim putem
60
njiva

Isto
Zamjenom




Isto
Isto

33
Isto
Podimor, graniči sa javnim putem, Ibrahimom i šumom
100
livada

Isto
Isto



200
Isto


34
Isto
Čadovina, graniči sa ispasištem, Hasanom i Abdullahom
200
njiva

Isto
Isto




Isto


35
Isto
Šadići, graniči sa javnim putem, Ferhatom, ispasištem i Hasanom
60
njiva


Od strane Amine, kojoj je preneseno od oca Sulejmana

300


Isto
Preneseno iz trećeg deftera pod red. br. 498

36
Isto
Rebrenica, graniči sa Omerom, Ismailom i Hasanom
200
njiva


Isto




Isto
Preneseno iz trećeg deftera pod red. br. 498

37
Isto
Brdo, graniči sa javnim putem i Hasanom
200
njiva


Zamjenom




Isto
Isto

38
Isto
Podbrnica, graniči sa javnim putem i Ismailom
150
njiva


Isto




Isto
Isto

39
Isto
Jačen (?), graniči sa Ibrahimom, javnim putem i Omerom
1000
njiva


Od strane Amine, kojoj je preneseno od oca Sulejmana

300


Isto
Preneseno iz trećeg deftera pod red. br. 494
(?)


Napomena: zbog širine neke rubrike su odstranjene iz tabele!